Memorijske i druge pjene ili: od čega je madrac

U novije vrijeme proizvodnja madraca uglavnom je usmjerena prema jezgrima od pjena. Poslije gotovo sto godina dominacije opruga, razvoj tehnologije i novih pjenastih materijala gurnuo je pjene u prvi plan i opruge polako odlaze u istoriju. Pokušaćemo da objasnimo zašto su pjene dominantne i koje su prednosti spavanja na pjeni.

Da bismo objasnili prednosti pjene kao jezgra madraca, moramo pomenuti i madrace s oprugama. Osnovna razlika između madraca s oprugama i madraca od pjene su tačke rasterećenja i njihov raspored na madracu. Kod madraca s oprugama (bonell jezgra) tačka rasterećenja je u centru svake opruge. 

To nas dovodi do zaključka da su madraci s više opruga bolji. Takvo razmišljanje dovelo je do nastanka tzv. džepićastih jezgara. Za razliku od bonell jezgara kod kojih su sve opruge međusobno povezane i kao takve ne dozvoljavaju madracu da se oblikuje prema obliku tijela, džepićasta jezgra imaju više manjih opruga koje su svaka za sebe umotane u tkaninu i kreću se nezavisno. Džepićasti i bonell madraci se rade tako da se na opružno jezgro stavlja sloj za sprečavanje proboja opruga na koji dolazi nekoliko centimetara pjene. Iz toga proizilazi da se i na opružnim madracima zapravo spava na pjeni, ali su to na žalost još uvijek najčešće obični poliuretani iako se danas mogu pronaći i džepićasti madraci koji u gornjem sloju imaju latex ili HR pjenu.

Na madracima od pjene tačka rasterećenja je u svakom dodirnom mjestu s tijelom. Tačkasta elastičnost i mogućnost prilagođavanja pjena je ono što ih čini superiornim u odnosu na madrace s oprugama. Osim tačkaste elastičnosti postoje još neke prednosti u odnosu na madrace s oprugama. Pjene su neuporedivo lakše, a to pojednostavljuje manipulaciju (okretanje, transport, itd.). Pjene za razliku od opružnih madraca uglavnom dolaze s navlakama izrađenim od pletiva, dok su na opružnim madracima još uvijek najviše zastupljene tkanine (gradl). Pletiva su u odnosu na tkanine elastičnija što na madracima omogućava bolje prilagođenje prema obliku tijela. Kad se kupuje madrac s jezgrom od pjene izuzetno je važno da na njemu bude navlaka od pletiva, jer tkanine zbog svoje “krutosti” loše utiču na prilagođenje pjene i na njenu tačkasu elastičnost. Mogućnost skidanja i pranja navlake, dodatni je plus.
Osim ovih očiglednih razlika postoje i neke manje vidljive; opružna jezgra dizajnerima madraca ostavljaju vrlo malo mogućnosti za kreiranje zona (tvrđi i mekši dijelovi po uzdužnoj osi madraca), dok se pjene obrađuju CNC mašinama koji izrezivanjem pjena mogu da odrade skoro sve što dizajner može da zamisli. Takav pristup proizvodnji omogućava bolju ergonomsku proilagodljivost.
Kod nas još uvijek postoji percepcija da je madrac s oprugama trajnije rješenje, ali to je zapravo netačno. Madrac s oprugama traje onoliko koliko traje i pjena koja se u njemu nalazi. Još jedan nedostatak madraca s oprugama u odnosu na one s pjenama je odnos debljine opruge i težine čovjeka koji koristi madrac. Ovo često dolazi do izražaja kod korištenja kreveta za najam (hoteli, apartmani i sl.) gdje madrac mora podnjeti najrazličitija opterećenja. Gost “teške kategorije” vrlo brzo će uništiti madrac s oprugom koja nija namijenjena njegovoj težini, dok kod madraca s jezgrom od pjene ne postoji opasnost od preopterećenja. Upravo ova karakteristika uz mogućnost pranja navlaka i lakšu manipulaciju, je razlog što se sve više ljudi odlučuje za madrace od pjene pri opremanju kreveta za najam.
Bitan faktor kod madraca s jezgrom od pjene je letvičasta podnica koja preuzima ulogu opruge. Kod madraca s oprugama spavate na 2-4cm pjene i oprugama, a kod madraca s jezgrom od pjene na 12-20cm pjene i letvičastoj podnici.

Tipovi pjena:

Latex
Prva pjena pogodna za izradu madraca pojavila se kad je razvijena Dunlop metoda vulkanizacije latex-a. Zahvaljujući odličnim svojstvima latex je i danas jedna od najzastupljenijih pjena u izradi madraca. Sve ostale pjene su razvijene kako bi se dobio materijal istih, sličnih ili boljih karakteristika uz bolju ekonomsku isplativost.

PU pjena (poliuretan – PUR)
Standardne poliuretanske pjene su zapravo ono što nazivamo običnom spužvom. Poliuretanske pjene ili PU ili PUR pjene su materijali koji zapravo nisu podobni za izradu madraca, ali se koriste zbog niske cijene sirovine u tzv. low cost segmentu madraca ili kao gornji slojevi kod madraca s oprugama. Ove pjene najlošije dišu od svih pjenastih materijala na tržištu madraca. Jedine su pjene koje se mogu vakumirati (prodaju se u rolovanom obliku) i relativno su malih gustina (uglavnom 20-35kg/³). Na tržištu postoji velik broj ne fer proizvođača koji ove pjene prodaju pod nekim svojim nazivom (komoforna pjena i sl.) i time dovode kupca u zabludu da kupuje kvalitetniji materijal. Vijek trajanja standardnih PU pjena je 3-5 godina, poslije čega dolazi do znatnog smanjenja elastičnosti materijala. Poliuretanske pjene nemaju elastičnu membranu ćelije, već pod pritiskom dolazi do trenutnog propadanja. Posljedica ovog propadanja je vrlo loša tačkasta elastičnost. Ovi madraci su vrlo kruti i čak i kod modela koji su na dodir meki, ugođaj ležanja je znatno tvrđi.

HR pjena (high resilience) – hladno lijevana pjena
Kao i sve druge ekspandirane sintetičke pjene i ova je napravljena na bazi poliuretana, ali su osobine HR pjene neuporedivo bolje u odnosu na obične PU pjene. Ove pjene imaju otvorenu ćelijsku strukturu što omogućava nesmetan protok vazduha kroz jezgro madraca. Izrađuju se u visokim gustinama (30-80kg/³), imaju vijek trajanja cca 10-15 godina, zavisno od gustine. HR pjene nazivaju se i hladno lijevanim pjenama zbog razlike u temperaturi pri kojoj se ekspandiraju u odnosu na PU pjene; PU pjene 100-125 °C, HR pjene 30-85 °C. Osim pomenutih naziva, kao i kod PU pjena većina proizvođača upotrebljava svoj naziv za ovaj tip pjene. Ćelije HR pjene imaju elastične zidove što omogućava linearno prenošenje pritiska kroz puni presjek jezgra madraca. Kod HR pjena je vrlo važno uzeti u obzir gustinu materijala (prostornu masu pjene / kg/m3 ) jer o gustini kvaliteta pjene. Bitno je napomenuti da kod ekspandiranih pjena gustina pjene nema veze s tvrdoćom, pa je tako moguće imati madrac iste gustine u različitim tvdoćama.

Viscoelastična – memory – memo-sens pjena:

Ovaj tip pjene predstavljen je od strane švedskog proizvođača Tempur-pedic 1992.godine gdje je razvijen u suradnji s NASA-om u svrhu ublažavanja djelovanja ekstremnih g-sila na astronaute.

Gotovo da i nema proizvođača madraca koji u svojoj ponudi nema madrac od memory pjene. Ovu pjenu karakteriše najbolja tačkasta elastičnost s kojom se može mjeriti jedino vrlo dobar vodeni krevet i novija generacije Hypersoft HR pena. Termosenzibilnost i tačkasta elastičnost uzrok su velikoj popularnosti ovog tipa pjena. Viscoelastične pjene imaju antidekubitalno djelovanje i svoju upotrebu pronašle su u medicini. Kao i kod drugih tipova pjena i kod visco pjene specifična gustina je faktor koji određuje kvalitet i cijenu krajnjeg proizvoda.

Izvor: http://ergoactiv.net/za-san-snova/o-pjenama/